بررسی واکنش‌های ایرانیان به عناصر فرهنگی غرب

واکنش‌ها به اختراعات و ابداعات جدید و تحولات حاصل از انقلاب صنعتی، در جوامع سنتی غیر غربی با خود جوامع غربی متفاوت بود؛ در جوامع غربی تحولات خودجوش بود، اما در جوامع سنتی غیر غربی، دگرگونی‌ها در اثر نفوذ فرهنگیِ غرب رخ داد. در این جوامع ضمن پذیرش بعضی عناصر فرهنگی غرب، در برابر بعضی عناصر واکنش‌های منفی نشان داده شد که دگرگونی‌های اجتماعی را با مشکلاتی روبه‌رو کرد و روند توسعه را به شکلی متفاوت‌تر از آن در غرب درآورد. در راستای این برداشت، در این مقاله به بررسی واکنش‌های بارز ایرانیان به عناصر فرهنگی غرب پرداخته شده است. با استفاده از روش تحقیق کیفی و گرد‌آوری اطلاعات از طریق مراجعه به متون و مصاحبه‌ با افراد مطلع و کسانی که شاهد وقایعی بودند که تجربیاتشان، داده به‌شمار رود، صورت گرفته است. یافته‌ها حاکی از این است که واکنش‌ها در کل به دو نوع مثبت و منفی طبقه‌بندی می‌شوند؛ واکنش‌های مثبت عبارت‌اند از سه واکنش اصلی، با عناوین 1. شگفتی؛ 2 مفتون‌شدگی؛ و 3. پذیرش. واکنش‌های منفی عبارت‌اند از هفت واکنش اصلی 1. سردرگمی؛ 2. تمسخر؛ 3. شایعه‌سازی؛ 4. ظاهرسازی؛ 5. تحریم؛ 6. فریاد اعتراض؛ و 7. مبارزة علنی که درنهایت در دعوت مردم به انقلاب منعکس شده است. در تجزیه و تحلیل یافته‌ها سه عامل در پذیرش (واکنش مثبت) یا عدم پذیرش (واکنش منفی) مؤثر بوده‌اند که می‌توان آن‌ها را به این صورت برشمرد: 1. احساس تحمیلی‌بودن عنصر؛ 2. شتابان‌بودن روند دگرگونی؛ و 3. تعارض عناصر با ارزش‌های فرهنگی غالب در جامعه.